Oldukça sessiz sedasız bir çıkış yapan Rise of Empires belgesel dizisi Türkçe isim verilmediğinden de anlaşılacağı üzerine asıl odağı Türkiye pazarı olmayan bir belgesel. Bunun sebibinide dizi bitince anlıyoruz. Ne kadar objektif yaklaşmaya çalışmışlar emin değiliz fakat özellikle bizlerin hoşuna gitmeyecek çok fazla yanlış yerler olduğu kesin.
Parça parça inceleyeceğimiz yazımızda çok fazla hataları düzeltmek zorunda kalıyoruz maalesef. İnceleme çoğunlukla eleştiri tarzında olacaktır.. Bunun sebebini yazımızın sonunda anlayacaksınız.
Fatih Sultan Mehmet
Belgeselde ilk başta 14 yaşında babasının tahtı bıraktığı, ardından saldırı tehtidi yüzünden geri tahttan indirildiğini gördüğümüz Fatih'in çok agresif ve her kararı fevri gibi davranılmış olması gerçeği yansıtmıyor. Evet tarihi kaynaklar pel ele avuca sığmayan bir çocuk olduğunu gösteriyor. Fakat küçük yaştaki bu hareketleri hocaları ve babasının eğitimi ile daha durgun hale geliyor. Karar verirken ise hiç fevri ve agresif değil hatta yıllar öncesinden geleceğe yönelik planlar yapan birisi.
Belgeselde yine Fatih'in İstanbul'u sanki bir güç gösterisi için aldığı yönünde bir algı oluşuyor. Kendini ispat etme davranışı olarak lanse edilsede Fatih çok küçük yaşlardan beri İstanbul'u almayı hedefliyor zaten. Tarihi kaynaklar gösteriyorki çocukluk hayali İstanbul'u fethetmek olan bir kişi Fatih Sultan Mehmet.
Fatih'in Annesi
Değinmek istediğimiz bir diğer nokta ise Fatih'in annesi. Neredeyse her bölümde yalnız bir çocuk imajı çizilen Fatih aslında fetihten 4 yıl öncesine kadar annesiyle biraradadır. Küçük yaşta annesinden koparılıp sancağa sonra merkeze gönderildiği bilgisi maalesef gerçeği yansıtmıyor. Osmanlı tarihinde görülmemiş bir olay. Osmanlı'da sancağa gönderilecek çocuğun annesi ile beraber gönderidiği tarihi kaynaklarda çok net bir şekilde belli. Yine kaynaklar Fatih'inde annesi ile beraber sancağa oradan merkeze gittiğini gösteriyor. Fakat dizide bu tarihi gerçeğe tamamen zıt olarak Fatih Sultan Mehmet "annemi hiç hatırlamıyorum." diye bir cümle kuruyor.
Yine annesi üzerine işlenen bir olay ise Fatih'in annesinin kim olduğunun bilinmediği olayı. Bu da kaynaklarla sabitki annesi Bizanslı değil. Doğumundan ölümüne müslüman olan Hüma Hatun'un (ö. 1449) kabride şuan Bursa'da.
Fatih'in Babası 2. Murad
Fatih Sultan Mehmet'in dizide çocukluğuna sürekli dönüşler yapılıyor. Buralarda gördüğümüz ve en çok şaşırdığımız alanlardan birisedi sürekli sopa ile dövüldüğü. Bu mümkün olan bir şey değildir. Bir şehzadenin, bir veliahtın o şekildi dövülmesi mümkün değildir. Sürekli babası ile çatıştığı iddiası yine doğru değildir. 2. Murad genel olarak naif ve sakin bir insan olarak bilinir. Fatih onun için gözünün nuru diye belirtilirken sanki hiç sevmiyormuş ve sürekli tartışıyorlarmış algısı oluşturulmasıda anlam veremediğimiz bir diğer nokta.
Tahtı 14 yaşında oğluna bırakan 2. Murad tahtı geri zorla almış gibi göterilen kısımda yine tarihi kaynaklarımızla yalanlanıyor. Çünkü Fatih'in babasına mektubu var. Açık bir kaynaktır bu mektup. Çok net bir şekilde Fatih meşhur mektubu ile tekrar tahta babasının gelmesini sağlamıştır.
Mara Despina
2. Murad'ın üçüncü eşi olan ve Sırp despotunun kızı Mara Despina dizi boyunca fatihi büyüten kişi gibi lanse ediliyor. Annesinin dizide yokmuş gibi yapmalarının bir diğer sebebide bu sanırız. Aslında annesinin 1449 yılına kadar Fatih'in yayında olması ve büyüttüğü erçeği bilinirse Mara Despina'nın bu öne çıkışının yanlış olduğu anlaşılıyor. Mara Despina astrologdan aldığı bilgi ile İstanbul'u almış gibi gösteriyorlar. Mara Despina gaza getirmese alınmayacak gibi gösteriliyor. Mara kuşatma zamanında hiçbir şekilde İstanbul'a gelmemiştir. Aslında bu teşvik Akşemsettin'in yaptığı manevi destektir. Fakat dizide Akşemsettin olmadığı için bu görevi farkı şekilde Mara Despina'ya verilmiştir.
Çandarlı Halil Paşa
Fatih'in Çandarlı'yı gece apar topar getirtmesi ve yine çok yanlış bir aktarımla Çandarlı'nın bir sandık altınla oraya gelmesi dizinin alenen hatalarından bazıları. Böyle bir şeyin hiçbir dayanağı ve kanıtı yoktur. Çandarlı ile sürtüşmeleri olsada dizideki kadar değil. Çandarlı çocukluk yıllarında Fatih'i sopa ile dövdüğü bilgisi kesinlikle yanlış ve yalan fakat Çandarlı İstanbul fethinde muhalif kalmıştır. Sürekli bu kuşatma hata tarzı konuşması ile yanlış davranışta bulunmuş ve kuşatma sırasında bunları yaptığı için savaştan sonra idam edilmiştir. Bu bilgi Çandarlı hakkında doğru olan şeylerden birisi.
Şahi Topları
Şahi toplarının çizimlerini Fatih Sultan Mehmet yapmışken dizide Macar Urban yapmış gibi gösterilmitir. Çok net kaynaklarla sabittirki çizimler Fatih tarafından yapılmıştır. Topların dökümü ise Urban ve 2 müslüman tarafından tarafından yapılmıştır. Fakat dizide çizende dökende Hristiyan Macar Urban usta olarak gösterilmiştir.
Genel eksik ve yanlışlar
Baltaoğlu Süleyman Paşa dizide sanki askerler istediği için öldürülmedi gibi bir algı oluşturulmuş. Dört Ceneviz gemisinin geçişini öğrenen Fatih'in Baltaoğlu'nu öldürtmek istediği bir gerçek fakat bu yapmamasının sebebi paşanın ağır yaralı olduğunu görmesi ve ne kadar mücadele ettiğini anlaması üzerine olmuştur.
Yine en büyük hatalardan birisi Fatih Sultan'ın gelen elçilerin kafasının kesilip gönderilmesi. Bu belkide en büyük hatalardan birisi. Osmanlı'da bir elçiye asla böyle bir şey yapılmamıştır. Hamam sahnesinde bir erkeğin Mara Despina'nın yanına kadar gelmesi. yeni Osmanlı kültüründe asla olmayacak bir şeydir.
Yeniçerilerin yakın dövüşte kötü olduğu yalanı. Yeniçeriler yaya ordusudur. Yani yakın dövüş asıl görevleri. 2. Murad tahtı vermeden önce yeniçeriler sayesinde sayısız başarı elde etmiştir. Özellekle döneminin en iyi savaşçı ve kılıç ustaları olan yeniçerilerin böyle lanse edilmesi mantıksız olmuş.
Anlata anlata bitiremediğimiz yanlışlardan bir diğeride Rum kızının Fatih'e gelip lütfen bizi bağışla demesi. Tarihte böyle bir olay olduğuna dair hiçbir belge yoktur. Onun öncesinde zaten pFatih'e o kadar yaklaşma ihtimali mümkün değil mantıksız bir durum. Sanki o kız demiş o yüzden Fatih halka bir şey yapmamış algısı oluşturmak için konulan sahne belgesel niteliği taşıyan yapıma bir eksi daha katmış.
Yine çok ciddi eleştirilerden bir taneside Ayasofya'nın üzerinden Meryem Ana ruhu çıktı ifadesi ve gösterimi. Halk arrasında öyle bir olay var fakat olayın temeli Meryem Ana resmi ile şehri gezen ve kutsayanların elinden Meryem Ana resminin düşerek kırılmasına dayanıyor. Bnu gören halkMeryem Ana şehri terk etti demeye başlıyor. Bir belgesele yakışmayaca görüntülerle ruhun Ayasofya'dan çıkışını göstermek çok yanlış bir gösterim olmuş.
Giustiniani
Giustiniani bir kahraman olarak lanse ediliyor. Fatih Sultan ile Giustiniani hiçbir şekilde surların önünde birleşip konuşmamışlardır. Yine bir belgeselde olmaması gereken yanlış kurgu. Yine Roma İmparatoru'nun konuşmaları muhteşem bir şekilde lanse edilmişken malesef Fatih'in her gün yaptığı konuşmalar hep geri planda bırakılmış. Yine Roma İmparatoru'nun konuşmaları muhteşem bir şekilde lanse edilmişken malesef Fatih'in her gün yaptığı konuşmalar hep geri planda bırakılmış.
Başıbozuklar olarak anlatılan Deliler grubu sanki ölmeye gönderilmiş gibi davranılıyor. Ordu toplu olarak gider. Deliler önde gider doğru fakat ordu peşinde olur. Deliler ölüme gönderilmez. Orduyu gaza getirmesi için önünden gider. Fakat dizide önemsiz ve ölmeye gönderilmiş gibi gösterilmesi yine yanlış bir şey olmuştur.
Akşemsettin ve diğer eksik kişiler
Yine çok ciddi bir eksiklik olan konu ise Akşemsettin'in dizide olmaması. Akşemsettin'in yaptığı şeylerin çoğunu Mara Despina yapmış gibi gösterilmiş. Saruca Paşa Fatih'in en büyük destekcilerineden birisi fakat Saruca Paşa dizide yok. Hatta Rumeli Hisarı yapılırken Saruca, Çandarlı ve Zağanos Paşa birer burç yaptırıyor. En büyük eksikliklerden biriside Ulubatlı Hasan'ın dizide bulunmaması.
İyi yönleri neler?
Dizinin iyi yanlarına çok değinemedik çünkü hata ve kasıtlı duran o kadar çok yanlış varken iyimser davranmak zor oluyor. Yine de olumlu yönleri var dizinin. Özellikle sanat tasarımı olarak muhteşem görüntüler var. Bazı Türk kültürüne dair detaylar, kıyafetler ve şimdiye kadar iyi gösterilmeyen Osmanlı tahtı belkide ilk defa doğru modellenmiş. Roma dönemindeki İstabul'u yine çok güzel görüntüler ile bizlere aktarmayı başarmışlar. Tarihi yerleri yine bizlere çok güzel yansıtmışlar.
Fatih'in bilgi birikimi, kalitesi ve donanımlı olduğunu bizlere hissettirmeleri bütün dünya tarihçilerinin anlattıklarını doğrular nitelikte. Her ne kadar fevri ve agresif göstermiş olsalarda bu taraftan biraz toparlamışlar. Gemilerin karadan yürütülmesi yine çok üzel işlenen bir nokta. Fakat sonrası yok malesef. Sanki hiçbir etkisi olmamış gibi devamını göremedik görseydik daha iyi olabilirdi.
Dini mevzulara ne kadar değinilmemiş olsada Peygamber Efendimiz (s.a.s)'nin hadisi şerifine yer verilmesi belgeseldeki olması gereken güzel ayrıntılardan bir tanesi oldu.
İstanbul mutlaka fethedilecektir. Onu fetheden komutan ne güzel komutan, o ordu ne güzel ordudur.
Sonuç
Sonuç olarak bakarsak belgeselde Roma'nın mantıksız bir şekilde açık kapı bırakılması gibi sebeplerle düştüğü algısı, yeniçerilerin yanlış tasviri, eksik tarihi şahsiyetler ve neredeyse alamayacakmışız hissinin oluşması üzücü şeyler. Tarihi bir belgesel yapılıyorsa eğer ve ortada açık bir fetih varsa bunu Roma'nın muhteşem düşüşü gibi lanse etmek yanlış olur. Sürekli Roma'nın övülmesi ve fetih için olan her adımda Hristiyanların parmağı varmışçasına kurgulanan bu yapım bir belgesel olmanın çok uzağında.
Kaynaklar
İnceleme yazısıntarihi kaynaklık eden bazı videoları buraya bırakıyoruz. Dana ayrıntılı incelemek ve dinlemek isterseniz bu kaynaklardan faydalanabilirsiniz.
Comments